Qitqani Kaanatamut nakuutqiaq tariuqmi Kangirsualuup Iluani, unaluuniit Kangiqsualuk ilua, niglaumayuq uqauhinga Ukiuqtaqtumi Tariuq. Tunngahuktittiyuq itqurnarutayuq 57,000 qilalukkanik aadlatlu tariup huradjat maamaktittiyut, tikitpaktaa hivuraanut European nunangit ukunani Scandinavia, Germany unalu Russia.

Taimaa Kangirsualuup Iluani inmat Nunaryuaptikni hivuratqianga ukiuqtaqtumi unalu tuglia ukiuqtaqtumi avatiliriniqmut, hakuilluaqtuq pipkaidjutinganut hilaup aadlangurninnga ayurhautinganillu una pipkaidjutininnga hulilukaarutit ukunatitut imaup hukanninganit aulapkaiyuq havauhikhat.

Tammaqtailiniq Qilalukkanik Kangirhuangani

Imanga Kangiqsualuk ilua katimaniq akhuuqtut ukiuqtaqtumi kuukkat unalu ayurnaqtuq ulipkaat maliillu, talvani hakugiktut Ukiuqtaqtumi anuringit, amihunik tatqirhiutinik auyat aadlangunginnaqtuq hikku piliuqtuq atuqtauyumik avatiliriniqmut uumani nunapta ikitqiaq, mikitqiaq tariuq. Nunaqaqqaarhimayut inungit, ukuatlu tamna Tuniitinnagit ukunuuna Tuniit, Inuit Hivuvaangit, Inuit, Allait Qablunaavyaillu Allait, atuqtait hapkuat haniani hinaa imanga taimaa 6,000 ukiunik. Ublumi, 41 Inuit Allaitlu nunallaangit angikliyuumiqtut hinaanit Kangirsualuup Iluani, ihariagiyut ukuninnga imanga niqikhamut, maniliurniqmut niqit ingilraqvikhaqlu.

Tamna imaqarvinga kuviyuq uumunnga Kangirsualuup Iluani angitqiyauyuq uumannga Mackenzie unalu St. Lawrence kuukkat atayut, hiamitiqtuq uumannga qablunaat nunangat, hilanga napaaqtulik Uyaqallu uumani uataanit uumunnga Laurentian Kingingniq uumani kivataanit Qikiqtaaluup Kingingniq tununnganut.

Uumani uataani hinaa Iluani, hitamauyut Kaanatamutup nakuutqiat kuukkat aturninngit – hapkuat Seal, Kuugjuaraalukmi, Hayes unalu Nelson – tuniyut niqikhanik iqqakut taununnga kuugalaaqtuq tariunginnamut imaqmut. Ukunatitut kangirhuangani uumani Nunaryuaptikni, hapkuat akhuraaluk amihulik ilanga nayugauyut ukuninnga angitqiaq nuutiqniq uuminnga tariup huradjat maamaktittiyut tingmiallu nunaryuaptikni. Auyanguraangat, atauhiq-pingahunit uuma Nunaryuaptikni qilalukkanik utiqpaktut hapkuat uunavyaktumut, itinnaungittunut imanga aminga piiyariami qilalugannualiriamiklu. Qilalugaq tuugalik swim uumannga Qikiqtaaluup Kupaillu Tarrangata ikirasanga imanganut Southampton Island-mi. Nattit nanuillu ingutaaqpaktut hikumi hinaanilu. Amigaitpiaqtuq North American tariuqmi tingmiangit nutqaqpaktut hamunnga auyanguraangat ilaukmat malruuknik nunagiyauyunit tingmiyut pihimayut nunaryuaptiknni akhuurutauyut amihuuninngit.

Kangirsualuup Iluani tammaliqtait tariup hikua qilaminnuaq aadlanit Ukiuqtaqtumi nunangit taimaa pikmat hivuraanit nunauyami napayut. Atuqtaillu angikliyuumiqtuq pipkaidjutininnga ayurhautingit, ukunatitut aadlangurhimayut kuukap kuugalaanga uumannga imaup hukanninganit aulapkaiyuq havauhikhat uumani Manitoba, Ontario uumanilu Quebec. Aadlangurninngit kangirhuup inuuhinganik piliurninnga piniaqtuq, talvuuna, ayurhautipkarniaqtaa maniliurniqmut tunngavinga nakuuninngalu una tariuqmi nunallaangit ihariagiyait Nunamiingaqhimayut Maniliurahuarutit niqikhamut.

Johnny Mamgark ilagiyailu, Arviat, Nunavut.

Apqutinganik Tammaqtailiniq

Taimaa qaangiutiuq tallimanik ukiunik, tamna akuniraalukmik tammaqtailininnga ukuat Seal, Nelson unalu Kuugjuaraalukmi kuugaq kangirhuangani piyut akhuurninnga. Una munariniq akhuurninnga hivumuuqtuq ihivriuqhugit havaktait Oceans North-kut, tamna Inuit Ingilraaqnitanut Tutquumavinga unalu Iqalliqiyit Taryuliqiyillu Kanatami, ukuatlu paqinmagit Inuit Hivuvaangit-era angunahuarniq nayugaa ihuarhiplugu ihuaqtut kangirhiyuq qanuqtut Nunaryuap angitqiaq amihuaryuit qilalukkanik atuqtut una akhuurutauyut auyami nayugangit.

2016mi, kavamanga Manitoba tuniyaa qanuriliurutinga ihumaliurut ikayuriami hapummigiami qilalukkat ittut kangirhukmi uataanit Kangirsualuup Iluani. Tamna tikinnahuarutinga ihumaliurutinganit pittailigiami nakuungittumik ayurhautigiyuq hapkununnga hapkuat qilalukkanik taimaa amihuangit nakuuqpiaqtillugit. Hapkuat uuktuutigiyauyut ilaliutiyait nunguliqtuq tariup hikua, angikliyuumiqtuq huradjat aadlanik anguyut piinarialaqiyut taimaa pikmat hikuilruanginnaqtuq amigaittumiklu pipkaidjutininnga hulilukaarutingit piliuqtuq halumailrumik, naunaiyainiq ingutaarvingit amigaittullu ingilravigiyauyuq nipiqquqtuninnga. Tammaqtailiniq tariuqmi ilanga kangirhunga talvani qilalukkanik katitiqtut 60 miitami itinnakninngani hapummiutiniaqtuq 90 pusantmik nayuganginnik.

Tamna ihumaliurhimayuq ilaliutiyait munariniq maligamik munarigiami kangirhunga qilalukkanik amihuaryuit ihariaginiaqtaa ikayuqtuq akhuurutauyunit tigumiaqtuuqatauyut, Inuinnait nunagiyanganit, ihariagiyait qilalukkat niqikhamiknik, qilalukkanik-qun’ngiaraimi pulaarniqmut aulapkaiyut, Kuugjuaraalukmi, Manitoba, hivuraanit nuvuanit kangirhup piliuqtuqlu itqurnarutauyuq $5.6 milliat taalanik ukiumi maniliurutininnganik. Havaqatigiiktumik, ihumaliurut iliurainnarialik hapummigiami akhuurutauyuq qilalukkanik nayugangit hivuniptikni nutaqqavut atuqtakhanginnik.

Ocean North-kut ikayuqtut hapkuat akhuurninngit Kangirsualuup Iluani:

  • Piliurninnga kaanatami tariup munariniq nayugangani pingahuuyuni kangirhuangani uumannga Seal, Nelson uumanilu Kuugjuaraalukmi kuukkat talvuuna havaqatigigumik Pulaarviuyut Kaanata, tamna Manitoba kavamanga uumanilu Nunavut Allaitlu Inuit nunataarutingit timiqutigiyangit;
  • Hapummiutinga tariuqmi imanga Kangirsualuup Iluani munarigiami nunaryuaptikni akhuurutauyut tariup uumayut maamaktittiyuktut ukuatlu tariuqmi tingmiat nuutiqniq naunairiami nunguttailininnga qangaraaluknitat angunahuarniq aturninngit.

Johnny Mamgark ilagiyailu, Arviat, Nunavut.

ilauyut pivighat

The Beluga News The Beluga History Issue, Summer 2023

The fourth issue of The Beluga News highlights the history and heritage sites of Western Hudson Bay near Churchill, Manitoba, where people have been living alongside belugas for thousands of years.

The Beluga News The Beluga & Calf Issue, Summer 2022

The third issue of The Beluga News highlights the latest scientific research taking place in Churchill, Manitoba, including new research into how beluga calves and their mothers use the estuaries.

The Beluga News: Summer 2021

The second issue of Beluga News provides updates about our three-year study of how belugas interact with whale-watching boats in Churchill, Manitoba.

Western Hudson Bay and Its Beluga Estuaries Protecting Abundance for a Sustainable Future

Western Hudson Bay is globally signification wildlife habitat, as well as the site of important historic and cultural sites. Western Hudson Bay and Its Beluga Estuaries: Protecting Abundance for a Sustainable Future advocates for a national marine conservation area in this region.

Protecting Manitoba’s Beluga Estuaries

The river estuaries in Western Hudson Bay provide invaluable summer habitat for one-third of the world’s beluga whales. However, climate change and industrial impacts threaten this region’s ecological viability and have the potential to fundamentally impact the economic base and health of coastal communities that rely on its natural resources for sustenance.
Video © The Pew Charitable Trusts and Ducks Unlimited.