Kaanata piqaqtuq takitqiaq Ukiuqtaqtumi hinaa nunaryuami, hiamitiqtuq 160,000 kilamiitamik, Qikiqtaalup Kangirhunganit Kivataanit, ukunuuna qikiqtanga qitqani Ukiuqtaqtumi Qikiqtaqaqtuq, uumunnga Inuuviup Kuukkanganut Uataanit.

Hapkuat imanga atayait tamaita hitamat Inuit nunataarutingit angirut nunangit unalu tunivaktut nayugangit tamarmikmut nunaryapta qilalukkanik, qilalugaq tuugalik, arviq nanuitlu, ikayuqhugit ilangit angitqiaq tariup uumayut maamaktittiyuktut tariuqmilu tingmiangit nuutiqniq nunaryuami.

Mahaliqtuq Tariup Hikunga, Nutaaq Qayangnarutauyut

Kihimi, Kaanataup Ukiuqtaqtumi tariup avatinga ayurhaliqtuq aadlangurtumit hila, angikliyuumiqtuq umiakkuuqtut, maniliurut iqalukhiurniq unalu urhuqyuaq kaasiliimiklu qinirhiayut. Ukiuqtaqtuqmiutat atuliqtaillu kikliqaqtumik maniliurniqmut pivikhaqautinik ayurnaqtullu inungnut ayurhautingit hulittailipkaiyaa nunaup pittaarninnga.

Uqariiyaqhimayuq Munariniqmut

Sainiqatauplutik tapkununga Maligait tahapkuninga Uumatyutit Aallatqikni, Kanata pihimayuq atuqpiagahuaqni hapummiqhimani 10 pusaunia tagiunginut qangiqtitnagu 2020. Kanataup Hivuliqtia Justin Trudeau tapkuangugaluitlu U.S. Hivuliqtia Barack Obama angiqhimayat talvani 2016 Katutyiqatigit Ukiurtaqtumi Hivuliqtit Uqauhit pinguqtitnia nutaq, pinahuaqpiaqhimayuq nunguttailinit pinahuaqni Ukiurtaqtumun. Pigaluaqtitlugit tahapkuat atugahungaqnit pinahuaqpiaqni, pitaqni Kanataup pinahuaqtai Ukiurtaqtumi ayurnaqniat. Pititlugit nunagiyauyuni hapuhimanit pitaqhimayut talvani 10.9 pusauyut, 7.75 pusaunit Kanataup pingahut tagiungini tatya hapummiqtauyut. Tahamani Ukiurtaqtumi, kihimiuyuq 5.5 pusauyut tagiungini hapummiqhimaniat atulitainaqat tamna uuktutauyuq Tallurutiup Imanga (Lancaster Sound Nunaqyuaqmi Tagiuqni Nunguttailini Inaa) iniqqat.

Piliurhimayut Atuqtakhanginnik Tariup Tammaqtailininnganik

Kaanata piqaqtuq pingahunik maligatigut atuqtakhanginnik tammaqtailigiami tariup ilanga, piyuq maligatigut ayuittiaqtunit:

  • Tariup tammaqtailiyauyut ilanga (MPA-ngit): Tamna 1996 Tariup Maliganga pipkaidjutigiyaa Iqalliqiyit Taryuliqiyillu Kanatami pihimagiami akhuurutauyut tariup avatilirininngit unalu huradjat unaluuniit ilanga uuminnga quulitqiamik aadlatqiinik nauhimayut nunamit unalu MPA-mik. Ublumimut, timiqutigiyanga tikkuaqtut malruuknik MPA-nik Kaanataup Ukiuqtaqtungani: Tarium Niryutait unalu Anguniaqvia niqiqyuam, tamarmikmi Uataanit Ukiuqtaqtup Tuktuuyaqtuup Tariunga. Uqariiyaqtuq piliuriami kaanatami ilauniq uuminnga tariup tammaqtailiyauyut ilanga ittut uumani 13 aadlatqiittuq nunangit, 6nguyut ittut Kaanataup Ukiuqtaqninngani. Piqangittuq ilitariyauyuq uqaqatigiiliqtut.
  • Kaanatami tariup munarininnganit (NMCA): Pulaarviuyuq Kaanata pitquyautiqaqtuq tikkuariami tammaqtailininnga tariup avatilirininngit ukunuuna Kaanatami Tariup Munarininnganit Maligaq (angiqtauyuq 1986mi, ihuarhaqhimayuq 1994mi) unalu angiqatigiyaa Kaanata Kaanatami Tariup Munarininnganit Maliganga (angiqtauyuq 2002). Tamna maligaq naunaiyaqtaa NMCA-kut piqariami quulitqiamik tammaqtailiyauyut qitqani ittuq avatilirininnganut munariniq tammaqtailininnganik. 2017mi, Pulaarviuyut Kaanata naunaiqtitaa pittaaqtumik naunaiyainiq uumunnga Tallurutiup Imanga, ihumaliurhimayuq NMCA uumani Tallurutiup Imanga. Tamna naunaiyainiq pipkaidjutauyuq 6nik ukiunik uqaqatigiikniq Inuknut. Piittuq aadlat NMCA nayugangit Ukiuqtaqtumi piliqtut.
  • Kaanatami huradjat ilanga (NWA): 1994mi, Kaanataup Huradjat Maliganga ihuaqhaqtauyuq pipkaidjutigiami Kaanataup Huradjat Ikayuutinga piliuriami tammaqtailiyauyut tariup ilanga ilaungmata kaanatami huradjat ilanga. Timiqutigiyangit piliurhimayut qaffinik NWA Nunavunmi piqaqtuq akhuurutauyuq tariup ilanganik, ukuatlu: Nirjutiqavvik Kaanatami Huradjat Nayuganga (Qurvik), tammaqtailiyaa hikuilrua haniani North Water-mi-mit; Akpait Kaanatami Huradjat Nayugangani, uumannga Tinujjarvik Qikiqtaaluk; Ninginganiq Kaanatami Huradjat Nayugangani, tammaqtailiyait arvik nayugangit haniani Isabella Island haniani Kangiqtugaapik; uumanilu Qaqulluit Kaanatami Huradjat Nayugangani tununngani Tinujjarvik. Piittuq nutaaq uqaqatigiikniq aadlanut NWA-mut uqaqtauyuq.

Ukiuqtaqtumi, hapkuat naunaitkutangit ihariagiyut kaanatami timiqutigiyangit uqaqatigiigiami talvunga Inuknut nunallaangit unalu nunataarutingit timiqutigiyangit. Ilaani, hapkuat nunataarutingit piqaqtuq hakugiktunik munariniq ihariagininngit ilaliutiyait qaangiutiyailluuniit kaanataup maliganga. Una uuktuutigillaklugu, uumani Tallurutiup Imanga, ihumaliurhimayuq Tallurutiup Imanga NMCA tautuknaqtuq katimaninngani ukunanit Kaanatami Tariup Munarininnganit Maliganga pipkaidjutininnga Pulaarviuyut Kaanata unalu Nunavunmi Nunataarutit, naunaiqtaa timiqutigiyangit Inuit angiqatigiingit.

 

Nunaqaqqaarhimayut Tammaqtailiyauyut Ilanga (IPA)

Kiluutanga kiluutairiami pittaarninnga pigiami munariniq tikinnahuarutingit Kaanataup Ukiuqtaqtumi Tariunga hitamauyut Inuit nunataarutingit tamainni Ukiuqtaqtumi. Tuniyait aadlamik maligatigut aktikkulaanga munariniqmut ukunanik akhuurutauyut tariup ilanga talvunga ilaupkaiyuq Inuit nunallaangit niruaqninngani, tikkuaqtauninngani, atingani munarininngalu tariup munarininnganit.

Kitut nunaqaqqaarhimayut tariup tammaqtailiyauyut ilanga pitquyauyut 2017mi uumannga Mary Simon, Ministait Ilitariyauyut Ilauyut Ukiuqtaqtumi Hivuliqtininnganut. Kingulliqpaaq taiguagakhanga naunaiqtaa Nunaqaqqaarhimayut tammaqtailiyauyut ilanga uuminnga:

“…piyuq ihumaliurutinganit uuminnga tammaqtailiyauyut nayugangani naunaittumik piliurhimayuq ikayuriamilu Nunaqaqqaarhimayut tautuktuuyarninnga havaktummik nunanga. Imaittumik atinga pittaaqtuq ikayuriami hivitutqiamik, ihuatqiamik ittunik ukiuqtaqtumi ikayuutikhamik tunigiamilu nauaiyainiq ihumaliurutinganut uuminnga munariniq maniliurutinga. Una uuktuutigillaklugu, Nunaqaqqaarhimayut tammaqtailiyauyut ilanga piqaqtuq pigiami tunngavinganik piliuriami pitquhiniqmut ihuaqtuq pinahuarutingit havaktiliqlugillu Nunaqaqqaarhimayut inungit aadlatqiini ikayuutikhamut tuniyuq.”

Unalu kayumiittunnuamik piyuq qayagittiaqniqmik kaanatap munariniq, Simon taiguagakhanga naunaiqtaa akhuurutauyuq uuktuutigiyauyuq pigiami tariup tammaqtailiniq Ukiuqtaqtumi amigaittut havauhikhat ihumagingitait havaangit nunallaani nakurudjutingit, havaakhat amihuuninngalu piyuq avatilirininnganut munaqtiuyuq.

Uqaqtaminik Inuknut, Simon naunaiqtaa “piqaqtuq ihumagiyangit tamna Ukiuqtaqtumi munariniq piyuq piliurniqmut munarigiamilu hakugiktumik unalu aaniangittumik nunallaangit.” Pigiami talvuuna, Nunaqaqqaarhimayut tammaqtailiyauyut ilanga (IPA) unalu Ukiuqtaqtumi tariuqmi Munaqtiuyukhat pinahuarutingit  piliuqtaaqtuq “tammaqtailiyauyut nayugangani[t] naunaittumik piliurhimayuq ikayuriamilu Nunaqaqqaarhimayut tautuktuuyarninnga havaktummik nunanga.”

Pivikhaqautinik

Kaanata pivikhaqautilik akhuurutauyumik angikliyuumiqtaa qaffiuyut tammaqtailiyauyut tariup ilanga Ukiuqtaqtumi. Oceans North-kut ikayuqtut Kaanataup uqariiyaqhimayuq hapummigiami 10 pusantmik imanganik 2020nit. Pigiami una akhuurutauyut tikinnahuarutinga, tamaat ilauninnga Inuknnik ihariagiyauyuq pitquyauyuqlu titiraqhimayumi uumani Nunataarutit Angirutinginnit. Kaanata pihimmaaqtaaqtuq talvunga tariup munariniq tikinnahuaqtanginnut, havaqatigiiklutik Inuknut nunangit, hivumuuqluni tammaqtailiiit qangannuaq ilitariyauyut ilanga ukunatitut Tallurutiup Imanga (Lancaster Sound)  unalu Pikialasorsuaq (North Water-mi Hikuilrua ). Kiluuttairiami pittaarninnga nunaup munariniqmut unalu havaat pigiamilu qanuriliurutinga titiraqtamikniklu ukunanit Inuit nunataarutingit, Kaanata ihumagiyakhaa nutaaq Nunaqaqqaarhimayut tammaqtailiyauyut nayugangani maligaq ukununnga Ukiuqtaqtumi tariup ilanga.