Ittuq kivataanit itiriami uumunnga Uallinirmit Tariukkut Apqutinga, Tallurutiup Imanga, ilitariyauyuq uuminnga Tallurutiup Imanga, nunagiyauyuq angiyunik piqalularyuat, ipiktut kingingniq imangalu hiku nunagiyauyuq Inuknut ihariagigaaqpagait piqaqpiaqtumik inuuhinganut piliurninnganut. Ilitariyauyuq avatinirmut pitquhiqinirmut akhuurutauyunik, Tallurutiup Imanga nayugauyuq nunavunmi tariuqmi munarininnga (Kaanatami Tariup Munarininnganit) hapummiutiyait imanga nutaqqaptiknut inguttaptiknullu.

Piqaqpiaqtuq Tariup Avatiliriniqmut

Upin’ngarhiraangat ukiakhanguraangallu, amigaittut qilalukkanik unalu arviq ingilravaktut Tallurutiup Imanganik. Utirninnga qilalukkat ikayuqtaa qangaraaluknitat angunahuarniqmut hilanga tallimanut nunallaangit ittuq uumani Tallurutiup Imanga: Mittimatalik, Ausuittuq, Kangiqtugaapik, Qausuittuq uumanilu North Bay-mi. Angunahuarniq qilalukkat, nattit aadlatlu tariup huradjat maamaktittiyut akhuurutauyut ilanga Inuknut pitquhingit pipkaidjutiyuq “niqainnaqnik” tunivagait akhuurutauyuq niqikhangit ukiuqtaqtuqmiutanut.

Tamainni Tallurutiup Imanga, hikuilruangit, hikuilrualuuniit ilanga hikulikmit avataa, tunivaktut nayugangit talvani huradat niriyut, anguhallugiik nayugagiplugulu. Hikuilruangani, kuugalaaninnga niglaumavallaangittuq imaq hiqiniqmillu uunaqutinga piliuqtuq anipkaiyuq imarmiutat uumayut ikayuqtut amigaittunik amihuaryuit uuganik, niqikhauyut tariup huradjat maamaktittiyut. Pingahuanik atauhiqmit North Americaup qilalukkanik, nungutpallialiqtuugaluat arviq, aiviit, qairulik ugyuitlu unalu 85 pusantmik nunaryuap qilalugaq tuugalik auyami uumani Tallurutiup Imanga talvani niriyut, maamaktittiyut unaguiqhiqtullu. Amigaittut qingniqtaq qakuqtaqlu qupanuannuat, Kaanataup appak, kittiwake-niklu, pittiulaat, tariuqmiutat tingmiat unalu Ukiuqtaqtumi Fulmar-ngit nirivaktut pikiutalgit talvani nunami.

Apqutinganik Tammaqtailiniq

Taimaa qaffiuyut ukiut, maniliurut piumayangit kataktut tahapkununnga qinirhiayut tammaqtailiniqmik Tallurutiup Imanga. Nunguliqtillugu 1960, Kaanataup kavamanga tuniyut urhuryuaqhiurniq laisikhanganik 14 millianik tariuqmi aktikkulaanga itirutininngani Tallurutiup Imanga 12nut urhuqyuarhiuqtinut. Kavamanga piyaa una uqaqatigihimaittumik Inuit nunallaanginnut. 1974mi, hivulliqpaanga angiqtauyuq ihivriuqtauyuq imaqarvinga nunami ikuutaqtut aadlatqiiktumik 914 miitanik, itinnakninnga piyuitaat taimaa Ukiuqtaqtumi.

Talvangaani hakugiktumik ihuigiyauniq Inuinnait nunanganit, kavamanga uqaqatigiyut nunamikni hivuliqtinganit piplutiklu hivitutqiamik avikturhimayuq naunaiyainiq. 1987mi, Pulaarviuyut Kaanata ihumaliurhimayuq piliurninnga kaanatami tariup munariniq nayugangani uumani Tallurutiup Imanga naunaiyailiqtut. Talvangaanit Nunavunmi Nunataarutit Angirut 1993mi, uqaqatigiikniq Inuknut nunallaangit piyut piqaqtuq hakugiktumik ikayuqtuq tammaqtailininnganik Tallurutiup Imanga qayangnaqtunit urhuqyuaq kaasiliitlu qinirhiayut.

2009mi, kaanataup kavamanga uqaqtut $5 miliat taalamik naunaiyainiq uumunnga kaanatami tariup pulaarvinganut. Hapkuat ukiungani, nuna hayulaqiniqmut uuktuutigiyauyuq naunairiami urhuqyuaq kaasiliitlu ikayuutikhaqs pinahuaqtut uumunnga Tallurutiup Imanga. Kihimi qanittut Inuit nunallaangit qiin’ngiyaat uuktuutigiyakhangit piyullu apirhuqtauvikhainnik August 2010ni nutqaqtiriami uuktuutilimairiamiknik. December-mi talvani ukiumi, kaanataup kavamanga ihumaliurhimayuq kiklikhangit NMCA-mut uqaqatigiliqtut ukununnga Qikiqtani Inuit Katimayiit.

2015mi, Royal Dutch Shell-kut tuniyaat urhuqyuamut atuqtitamiknik kivataanit kiklinga uumani Tallurutiup Imanga, pipkaidjutigiplugu ihumaliurhimayuq tammaqtailiyauyut nayugangani angikliyuumiriami uumannga 41,000 kikkariktuq kilamiitamik uumunnga 109,000 kikkariktuq kilamiitamik.

Tallurutiup Imangap avatiliriniqmut akhuurninnga ilitariyauyuq tamainni nunaryuaptikni, tukhiutinik hapummigiami una nunanga uuminnga nunaryuaptikni inuuhinganik tutquumavinga unalu Nunaryuami katimayiit Nunaryuaptikni Ilitquhinga nayugaa. 2019-mi, Inuit kaanatalu sainiqtait anguritimik piliuqtaa Tallurutiup Imanga Nunavunmi Tariuqmi Munarininnga hapummiutiniaqtaa piqaryuaqtuq tariuqmi avatinga ikayuqtuqlu ikikliyuumiriami pilaqutingit aadlanguliqtuq hilanga.

Pivikhaqautinik

Oceans North-kut ikayuqtut malruuk hivulliqpaaq akhuurutininnga uumunnga tariup nunallaamut hapummiutigiami uumani nunami:

  1. Oceans North-kut ikayuqtut akhuurninnga Pulaarviuyut Kaanata unalu Qikiqtani Inuit Katimayiit hivumuuriami tuglia munariniq uumannga Tallurutiup Imanga (Lancaster Sound) uuktuutinganik NMCA havaktittiyuq Inuit ilihimaninnga ayuitaminniklu.
  2. Talvanilu, Oceans North-kut ikayuqtut avatilirininnganut umiakkuurniqmik atuqtamiknik hanianit Mary River iron ore-mik uyarakhiurniq qayangnautingitaa qangaraaluknitat angunahuarvingit tariup uumayut maamaktittiyuktut tingmiallu amihuuninngit hakuiqtitaaluuniit tariup hikunga taimaa nunamikni inungit atuqtait aullaaliraangata.

 

ilauyut pivighat

Tallurutiup Imanga

Poetry and images explain why Lancaster Sound, known now as Tallurutiup Imanga, needs to be protected.
Video © The Pew Charitable Trusts and Ducks Unlimited.